Kryeministri Edi Rama duket se ka trazuar gjithë opinionin publik brenda dhe jashtë vendit. Në Shqipëri gjithë mediat, emisionet dhe analistët kanë 3 ditë që merren me këtë çështje. Por lajmi ka marrë dhenë ku kanë shkruar me qindra media botërore, që nga Franca, SHBA, Britania, Italia Gjermania, deri te Greqia e Turqia. Madje në Turqi janë të shumta mediat që kanë shkruar. Mirëpo të gjithë flasin “në ajër”, pasi askush nuk di gjë. Ka një terr informativ nga qeveria dhe kjo ka lënë vend për aludime. Një artikull të gjatë i ka kushtuar kësaj dhe “Deutsche Welle”, të cilin “Pamfleti” po e sjell më poshtë.
Kur shpalli planin e tij për të krijuar një shtet sovran për Urdhrin Shia Sufi Bektashi në kryeqytetin shqiptar, Tiranë, kryeministri Edi Rama zgjodhi të parafrazojë murgeshën e ndjerë etnike shqiptare dhe laureaten e Çmimit Nobel për Paqen, Nënë Tereza: “Jo të gjithë ne mund të bëjmë gjëra të shkëlqyera. gjërat, por ne mund të bëjmë gjëra të vogla me dashuri të madhe”.
Duke folur në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së të dielën, Rama tha se enklava sovrane, e cila do të jetë përgjatë vijave të qytetit të Vatikanit, selia e Kishës Katolike Romake në Romë, do të jetë “një qendër e re e moderuar, tolerancës dhe bashkëjetesës paqësore”.
E themeluar në Perandorinë Osmane në shekullin e trembëdhjetë si një degë e sufizmit, Urdhri Bektashi e ka selinë e tij – Qendrën Botërore Bektashiane – në Shqipëri që nga viti 1929.
Qeveria shqiptare planifikon të kthejë 27 hektarë tokë në Tiranën lindore në një mikroshtet të quajtur Shteti Sovran i Urdhrit Bektashi, i cili do të ketë kufijtë, pasaportat dhe administrimin e vet.
Urdhri mirëpret ‘iniciativën e jashtëzakonshme’
Lajmi erdhi pas publikimit të së shtunës të një artikulli në “New York Times” për planet e Ramës për të krijuar një shtet të ri mysliman në kryeqytet. Kryeministri e njoftoi zyrtarisht këtë lëvizje në OKB të nesërmen.
Për kreun e bektashinjve, Edmond Brahimaj, i cili për ndjekësit njihet si Baba Mondi, kjo është një “iniciativë e jashtëzakonshme” që do të paralajmërojë një epokë të re për tolerancën fetare botërore dhe promovimin e paqes.
“Urdhri Bektashi, i cili njihet për mesazhin e tij të paqes, tolerancës dhe harmonisë fetare, do të fitojë sovranitet të ngjashëm me Vatikanin, duke na lejuar të qeverisim në mënyrë autonome nga pikëpamja fetare dhe administrative”, thuhet në një deklaratë të urdhrit.
Një veprim ‘i paprecedentë’
Siç ndodh shpesh në Shqipëri, shumë ekspertë dhe publiku ishin krejtësisht në errësirë për detajet e planit të qeverisë. Për shumicën, vendimi erdhi krejtësisht i papritur.
Besnik Sinani, një studiues në Qendrën për Teologjinë Myslimane në Universitetin Tübingen dhe bashkëthemelues i Institutit Konak me qendër në Tiranë, thotë se ideja është “një rast i paprecedentë i inxhinierisë fetare bashkëkohore”.
“Krahasimi i dobët me rastin e qytetit të Vatikanit, një marrëveshje e imponuar ndaj shtetit papal në vitin 1929 nga Benito Musolini, nuk i qëndron shqyrtimit historik”, tha ai për DW. “Aktualisht, qeveria shqiptare nuk ka ofruar asnjë argument të vetëm bindës për të justifikuar një lëvizje të tillë”.
Parlamenti duhet të miratojë planin
Albert Rakipi, kryetar i Institutit Shqiptar për Studime Ndërkombëtare, argumenton se kjo nuk është thjesht një çështje e rastësishme për të cilën duhet të vendosë qeveria.
“Edhe pse nuk bëhet fjalë për krijimin e një shteti në kuptimin klasik – me një popullsi të caktuar, me një territor të caktuar, me institucione përkatëse si ushtria, policia, burokracia, gjykatat, zyra e taksave dhe detaje të tjera që lidhen me sovranitetin e brendshëm – Vendimi do të jetë në dorën e Kuvendit”, tha ai.
Më tej Rakipi tha se ende nuk janë sqaruar një sërë aspektesh të rëndësishme që kanë të bëjnë me sovranitetin e jashtëm. Në të vërtetë, ekziston një pasiguri se si do të njihet sovraniteti i enklavës.
Neni 1 pika 2 e Kushtetutës së Shqipërisë thotë se “Republika e Shqipërisë është një shtet unitar dhe i pandashëm”. Për të ndryshuar këtë do të kërkonte një amendament të kushtetutës, i cili do të duhej të miratohej me një shumicë prej 94 votash, ose dy të tretat e të gjithë ligjvënësve në parlament.
Ndikimi në harmoninë fetare?
Shqipëria është konsideruar prej kohësh si një vend i harmonisë dhe tolerancës fetare. Xhamitë dhe kishat shpesh ndodhen në afërsi të njëra-tjetrës dhe martesat ndërfetare janë të pranuara mirë në shoqërinë shqiptare.
Sipas censusit të vitit 2023, rreth 50% e 2.4 milionë banorëve të Shqipërisë janë myslimanë. Shumica janë myslimanë sunitë, me rreth 10% të myslimanëve që i përkasin komunitetit bektashi. Katolikët romakë dhe të krishterët ortodoksë përbëjnë shumicën e pjesës tjetër të popullsisë.
Pra, si do të ndikojë plani në ekuilibrin fetar të vendit?
Rakipi nuk mendon se kjo do të ndikojë negativisht në ekuilibrin, mirëkuptimin dhe harmoninë mes komuniteteve fetare në Shqipëri, sepse komuniteti bektashi ka shërbyer historikisht si një urë uniteti dhe bashkëpunimi mes myslimanëve dhe të krishterëve.
“Mendoj se është një nismë e mirë, veçanërisht për promovimin e tolerancës, kulturës së bashkëpunimit dhe bashkëjetesës, në kontekstin e zhvillimeve dramatike si konflikti në Lindjen e Mesme”, tha ai për DW.
Jo të gjithë janë pro
Por ndryshe nga Rakipi, Komuniteti Mysliman i Shqipërisë ka thënë se e konsideron nismën “një precedent të rrezikshëm për të ardhmen e vendit” dhe ka theksuar se është i vetmi përfaqësues zyrtar i Islamit në Shqipëri.
“Kjo nismë, të cilën e mësuam përmes mediave, nuk është diskutuar me komunitetet fetare, të cilat ngritën një institucion të posaçëm, të vlerësuar nga të gjitha vendet perëndimore, për raste të tilla, pikërisht Këshilli Ndërfetar i Shqipërisë.
Besnik Sinani mendon se plani do të ndikojë në marrëdhëniet mes feve në Shqipëri, sepse, thotë ai, nuk ka një situatë aktuale në vend që do të justifikonte qoftë edhe larg një vendim të tillë.
“Argumentimi se ky shtet i supozuar bektashian do të ndikojë pozitivisht në një klimë tolerance në rajon, prandaj është e pabazë”, tha ai për DW. “Nëse realizohet, ka të ngjarë të prishë rregullimet historike të marrëdhënies midis fesë dhe shtetit në Shqipëri, e cila është krijuar mbi vizionin e etërve themelues të shtetësisë shqiptare, shumë prej të cilëve ishin bektashi”.
“Jo një shtet islamik”
Një numër ekspertësh janë të shqetësuar se masa mund të çojë në etiketimin e vendit si “shtet islamik”.
Por Albert Rakipi, i cili është ekspert i marrëdhënieve ndërkombëtare, thekson se Shqipëria nuk po planifikon të krijojë një shtet islamik në kryeqytetin e saj.
“Një shtet islamik është një realitet i ndryshëm nga pikëpamja teorike dhe praktike”, tha ai. “Jo të gjitha shtetet, popullsia e të cilave është myslimane, janë shtete islamike. Në një shtet islamik, ideologjia organizuese për shtetin është feja – në këtë rast Islami – dhe në shumicën e rasteve, Islami shërben gjithashtu si ideologji organizuese e shoqërisë”.
Nuk dihet koha dhe motivimi i planit të Ramës dhe mbeten shumë pikëpyetje.
“Nuk mund të mos kujtohet se qeveria shqiptare është përfshirë në tensione të ndryshme politike në shkallë globale, me bazë fetare”, tha Sinani. “Shqipëria aktualisht po pret një organizatë që më parë ishte cilësuar si organizatë terroriste nga Shtetet e Bashkuara, Muxhahedeen-e-Khalq, e cila është e angazhuar për përmbysjen e qeverisë iraniane. Ajo po pret anëtarë të Lëvizjes Gulen , e cila konsiderohet terroriste në Turqi, ose ish të burgosur të Gjirit të Guantanamos që qeveria amerikane nuk mund t’i dërgonte në vendet e tyre”.
Urdhri Botëror i Bektashinjve këmbëngul se pavarësisht skepticizmit, “shteti i ri nuk do të ketë qëllim tjetër përveç udhëheqjes shpirtërore”
